|
|
Ünlü Düşmesi
İkinci hecesinde dar
ünlü bulunan iki heceli kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında ikinci
hecelerindeki dar ünlüler genellikle düşer: ağız / ağzı, alın / alnı, bağır /
bağra, bağrım, beniz / benzi, beyin / beynimiz, boyun / boynu, böğür / böğrüm,
burun / burnu, geniz / genzi, göğüs / göğsün, gönül / gönlünüz, karın / karnı,
oğul / oğlu; çevir- / çevril-, devir- / devril-.
ÜNSÜZLERİN NİTELİKLERİ
Ses yolunda bir engele çarparak çıkan seslere ünsüz denir.
Dilimizde yirmi bir ünsüz vardır. Bunlar: b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l, m,
n, p, r, s, ş, t, v, y, z.
Ünsüzler ses tellerinin titreşime uğrayıp uğramamasına göre iki gruba ayrılır:
1. Ses tellerinin titreşmesiyle oluşan ünsüzlere tonlu (yumuşak) ün¬süzler adı
verilir: b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z.
2. Ses telleri titreşmeden oluşan ünsüzlere tonsuz (sert) ünsüzler denir: ç, f,
h, k, p, s, ş, t.
Kökeni Türkçe olan kelimelerin so¬nunda b, c, d, g ünsüzleri bulunmaz. Ancak,
anlam farkını belirtmek üzere ad, od, sac gibi birkaç kelimenin yazılışında
buna uyulmaz: ad (isim), at (binek hayvanı); od (ateş), ot (bitki); sac (yassı
demir), saç (kıl).
Dilimizdeki hac, şad, yâd gibi birkaç örnek dışında, alıntı ke¬limelerde
tonsuzlaşma kuralına uyulmuştur: sebep (< sebeb), kitap
(< kitab), bent (< bend), cilt (< cild), bant (< band), etüt (<
etüd), metot
(< metod), standart (< standard), ahenk (< aheng), hevenk (<
aveng), renk (< reng). Bu gibi alıntılar ünlü ile başlayan bir ek
aldıklarında kelime sonundaki tonsuz ünsüzler tonlulaşır: sebep / sebebi, kitap
/ kitabı, bent / bendi, cilt / cildi, etüt / etüdü, metot / metodu, ahenk /
ahengi, hevenk / hevengi, renk / rengi.
UYARI : Bazı alıntı kelimelerde tonlulaşma (yumuşama) olmaz: ahlak / ahlakın,
cumhuriyet / cumhuriyete, evrak / evrakı, hukuk / hukuku, ittifak / ittifaka,
sepet / sepeti, tank / tankı, bank / bankı.
Birden fazla heceli kelimelerin sonunda bulunan p, ç, t, k ünsüzleri ünlüyle
başlayan bir ek aldığında tonlulaşarak b, c, d, ğ'ye dönü¬şür: kelep / kelebi;
ağaç / ağacı, kazanç / kazancı; geçit / geçidi, kanat / kanadı; başak / başağı,
bıçak / bıçağı, çocuk / çocuğu, dudak / dudağı, durak / durağı, uzak / uzağı.
Tek heceli kelimelerin sonunda bulunan p, ç, t, k ünsüzleri ise iki ünlü
arasında çoğunlukla korunur: ak / akı; at / atı; ek / eki; et / eti; göç /
göçü; ip / ipi; kaç / kaçıncı; kök / kökü; ok / oku; ot / otu; saç / saçı; sap
/ sapı; suç / suçu; süt / sütü; üç / üçü. Ancak, tek heceli olduğu hâlde
sonundaki ünsüzü tonlulaşan kelimeler de vardır: but / budu, dip / dibi, gök /
göğü, kap / kabı, kurt / kurdu, uç / ucu, yurt / yurdu.
( Kaynak: TDK )
Yorumlar
İçerik yoruma kapalıdır.
|
|
